عملکرد استان در خوشه های صنعتی
خوشه صنعتی خرمای بم:
خوشه صنعتی خرمای بم با پراکندگی کشت در سطح وسیعی به شعاع ۵۰ کیلومتر و با سطح زیر کشتی بیش از ۲۵ هزار هکتارو ۴۵ هزار نفر تولید کننده و برداشت محصول قریب به ۱۳۰ هزار تن در سال با نسبت رقم ۹۵ درصد رطب و خرمای مضافتی و ۵ درصد واریته های سایر ( کروت ،هلیله ،ربی و …)و صنایع بسته بندی ، نگهداری ، فراوری ،جانبی و دستی به تعداد ۱۳۰ واحد در جنوب شرق استان کرمان می باشد .
دفتر توسعه خوشه صنعتی خرمای بم فعالیت خود را از مهرماه ۱۳۸۷ با حمایت و همکاری سازمان توسعه صنعتی ملل متحد(یونیدو) ، سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران و شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمان با اجرای اولین گام از پروژه توسعه خوشه ای که همان فاز مطالعاتی می باشد را آغاز کرد . در بدو ورود اقدام به جمع آوری داده ها و اطلاعات مربوط به سطح خوشه ، و خوشه های مشابه و سپس پالایش و تحلیل داده های مربوطه نمود . در ادامه اقدام به شناسایی سیستمهای اجتماعی و روابط بین آنها ازطریق برگزاری جلسات و رایزنیهایی با نهاده های دولتی و تشکلهای خصوصی نمود .
فعالیت های خوشه صنعتی خرمای بم:
با شناسایی مهمترین مشکلات صنعت خرمای بم در زمینه ی عدم وجود بسته بندی های متنوع و بازار پسند خرما و به طبع آن مشکلات در زمینه بازاریابی به تدوین برنامه عمل سال اول و در ادامه برنامه عمل سال دوم پرداخت که در زمینه های مختلف حساس سازی، کیفیت ، شبکه سازی و توسعه بازار انجامید.
در خصوص اعتماد آفرینی و حساس سازی، نهاده های دولتی و تشکلهای خصوصی در درون وبرون خوشه ، تیم توسعه اقدام به برگزاری جلسات مدون شورای راهبری خوشه ، فرهنگسازی از طریق مصاحبه با رسانه های جمعی و ارباب جرایدو نمایش تلویزیونی خرمای بم و همچنین برگزاری تورهای صنعتی هرمزگان و بوشهر در راستای افزایش انسجام و تعاملات گروهی بین ذینفعان بخش خصوصی و دولتی خوشه صنعتی خرمای بم نمود .
در راستای بهبود و ارتقاء کیفیت محصول رطب و خرمای مضافتی بم با برگزاری دوره های آموزشی ازقبیل بهزراعی ، بهپروری ، خدمات سردخانه ای ، استانداردسازی بسته بندی ، آشنایی با بسته بندیهای نوین و اهمیت تنوع بسته بندی در بازار ،سمینار آشنایی با تولید محصولات ارگانیک ، آشنایی اصول بهداشت بسته بندی ، طراحی و نصب بنر در خصوص فرهنگسازی رعایت اصول بهداشتی در سطح خوشه و تهیه بروشور آموزشی در مورد مسائل بهداشتی و استانداردهای مربوطه نمود .
در ادامه تیم توسعه خوشه صنعتی خرمای بم در راستای تثبیت عملکرد و استفاده از بازوهای اجرایی درون خوشه ای اقدام به شبکه سازی و ظرفیت سازی از طریق ایجاد کمیته هایی با مساعدت ذینفعان بخش دولتی و خصوصی از جمله تشکیل کمیته نرخ گذاری و نظارت بر محصول رطب و خرمای مضافتی بم ، کمیته محصولات ارگانیک خرما ، کمیته ساماندهی ورود خرمای تولیدی سایر مناطق در برون خوشه ، کمیته کیفیت و بسته بندی ،کمیته گریدبندی صنایع نگهداری ،کمیته خرید مشترک ملزومات بسته بندی ،فعالسازی انجمن خرمای کرمان و تشکیل انجمن خرمای بم از طریق برگزاری انتخابات و تعیین ۱۲ نماینده از شهرستانهای بم ، نرماشیر ، ریگان و فهرج ، فعالسازی ،همکاری و تعامل با ستاد خرمای شهرستان بم و فعال سازی تعاونی سردخانه داران بم از طریق عضو گیری و تشکیل کمیته اجرایی نشان مشترک نموده است .
شایان ذکر است از جمله نقاط فشار اصلی خوشه صنعتی خرمای بم عدم اتصال در بازار و ضعف عملکرد در این حیطه شناسایی شده بود که تیم توسعه با اقداماتی از قبیل ایجاد وب سایت خوشه ، طراحی و چاپ کاتالوگ مشترک خوشه ، چاپ کتابچه خوشه ، برگزاری تورهای تجاری به کشورهای تونس ، ترکیه ، ابوظبی و شرکت در جشنواره ملی خرمای ایران ، نمایشگاه اگری فود تهران ، نمایشگاه تشکلهای صنایع تهران ، نمایشگاه محصولات ارگانیک تهران ، حضور در میادین میوه و تره بار تهران ، نمایشگاه بین المللی صنایع غذایی لبنان و همچنین برگزاری دوره های آموزشی شامل آشنایی با اصول برندینگ ، آشنایی با اصول بازاریابی ، آشنایی با کنسرسوم صادراتی ، مدیریت روابط مشتری ، آشنایی با قوانین گمرکی و صادراتی و کاربرد فناوری اطلاعات در صنعت خرما ، ایجاد نمایندگی فروش خرما در شهرستان رشت و کمک به برگزاری همایش فرصتهای سرمایه گذاری شرق استان کرمان با اولویت خرما این ضعف را پوشش داد .
قرارداد عاملیت خوشه صنعتی خرمای بم در آذر ماه سال ۱۳۹۰ به پایان رسید.
خوشه صنعتی پسته رفسنجان:
پروژه توسعه خوشه صنعتی پسته در تاریخ ۱۵/۳/۸۸ به همت شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمان پس از بررسی های لازم برای اولویت بندی خوشه های مختلف استان شروع شد.
فعالیتهای انجام شده توسط دفتر توسعه خوشه تا کنون شامل سه بخش می باشد. بخش اول انجام مطالعه شناختی، بخش دوم تنظیمبرنامه عملیاتی و بخش سوم اجرای برنامه عملیاتی مبتنی بر چشم انداز و استراتژی های تعیین شده در مطالعه شناختی می باشد.
دفتر خوشه صنعتی پسته برنامه های عملیاتی خود را بر سه دسته محصول پسته فله، پسته بسته بندی و مغز و محصولات جانبی متمرکز نموده است.
تا پایان نیمه اول سال ۱۳۹۰ هفتاد مورد برنامه عملیاتی در زمینههای مختلف انجام شده، که در زیر به صورت کلی به آنها اشارهمی شود.
در زمینه دسته محصول پسته فله بر اساس مطالعه شناختی انجام شده بزرگترین “نقطه فشار” بحث قیمت تمام شده بالای پسته در مقایسه با رقبا بود که متاثر از بهره وری پایین در واحدهای تولید و فراوری پسته می باشد. علتهای عمده این مسئله به ترتیباهمیت عبارتند از: خرده مالکی، استفاده نکردن از روشهای علمی و مشکل آب از نظر کمی و کیفی میباشد.
طبق آمار جهاد کشاورزی ۸۰% باغات پسته به تبع آن ترمینالهای فرآوری به صورت خرده مالکی اداره میشود که این امر بهشدت باعث بالا رفتن هزینهها، میشود. به همین منظور دفتر توسعه خوشه پسته با همکاری کمیته باغبانی انجمن پسته ایران و جهادکشاورزی اقدام به طراحی و اجرای مدلی برای مدیریت یکپارچه در اراضی خرده مالکی و ترمینالهای فرآوری خرد تحت عنوان”روستای نمونه” نمود. که شامل چند فاز از جمله استفاده مشترک از ماشین آلات، ایجاد شبکه خرید مشترک نهادهها، استفاده مشترکاز سیستم های آبیاری تحت فشار، فرآوری مشترک و … میباشد.
این پروژه مورد توجه و حمایت ذینفعان خوشه از قبیل مسئولان وزارت و سازمان جهاد کشاورزی کمیسیون کشاورزی اتاق ایران،انجمن پسته و… قرار گرفته، درنهایت با توافقات انجام شده بین دفتر توسعه خوشه صنعتی پسته و مسئولان وزراتخانه و سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان این مدل برای ترویج و تعمیم درحال واگذاری به نهادهای فوق الذکر می باشد. برای بحث استفادهنکردن از روشهای علمی با انتخاب یک گروه از کارشناسان (BDS های تولید) خوشه و برگزاری تور، کلاس و کارگاههایآموزشی کاربردی برای این گروه به منظور انتقال دانش موجود به تولید و فرآوری کنندگان پسته به انجام رسید.
در زمینه پسته بستهبندی مشکل اصلی یا “نقطه فشار” در زمینه توسعه بازارهای داخلی و خارجی میباشد که در زمینه توسعه بازارداخلی با بررسی انجام شده در مورد بازارهای تهران و رشت به صورت نمونه با طراحی بستهبندیهای متناسب با نیاز بازار دررشت فروش پسته بستهبندی به صورت اعطای نمایندگی انجام گرفته و در تهران نیز به صورت شرکت واحدها صنعتی در فروشگاه بهاره و در زمینه توسعه بازار خارجی چون بسیاری از کشورها برای ورود پسته بستهبندی بر عکس پسته فله عوارض گمرکی زیادی به منظور ایجاد ارزش افزوده در کشور خودشان میکنند. همچنین کشور ایران در بسیاری از سازمانهای جهانی مانند سازمان تجارت جهانی عضویت ندارد تاسیس کارخانه بسته بندی در کشورهای هدف یا کشورهایی که امکان صادرات مجدد در آنها فراهم باشد در دستور کار دفتر توسعه خوشه قرار گرفت، که با برگزاری تور تجاری به کشور ارمنستان این پروژه در حال انجام میباشد.
در زمینه توسعه بازار مغز پسته و محصولات جانبی آن نیز در بازار داخلی بزرگترین مصرفکنندگان مغز پسته کشور شناسایی شدهو در مرحله اول خوشه گز بلداجی به عنوان بازار هدف انتخاب شد، برگزاری دو تور تجاری بین دو خوشه منجر به حذف واسطههافروش مغز وفروش به صورت مستقیم توسط تولیدکنندگان به مصرفکنندگان گردیده که تشکیل شبکه فروش همچنین تاسیس دفترفروش مغز پسته در خوشه بلداجی در حال انجام میباشد.
در مورد بازار خارجی با توجه به بررسی های جامع در مورد صنعت پسته سوریه از مرحله تولید تا تامین مشخص شد سوریه علاوه بر اینکه در حال حاضر باغاتش جوابگوی مصرف مغز آن کشور نمیباشد این روند سیر صعودی خواهد داشت. مغز مصرفیسوریه نوع خاصی میباشد که توسط ترکیه و ایران البته از طریق واسطه های اماراتی، تهرانی و اندکی به صورت مستقیم از خوشه تامین میشود. با انجام دو سفر عامل توسعه به کشور سوریه و پذیرفتن هیئتهای کوچک تجاری سوری در خوشه صادرات مستقیممغز سرعت بیشتری گرفت .برای توسعه بازار مغز در سوریه انجام فعالیتها همچنان ادامه دارد و پروژه بازاریابی و فروش توسطانجمن پسته ایران با حمایت سازمان صنایع کوچک و صنایع نوسازی ایران با نظارت دفتر خوشه پسته و شرکت شهرکهای صنعتی استان کرمان در حال انجام میباشد.
